"मी माणूस शोधतोय"

 

लेखक : व. पु. काळे

प्रकाशक : मेहता पब्लिशिंग हाऊस

वसंत पुरुषोत्तम काळे अर्थातच "वपु" यांच्या नावाचं एक वेगळंच वलय मराठी साहित्यविश्वात आहे. वाचनाची आवड असो वा नसो "वपु" हे नाव माहीत नसणारी व्यक्ती सापडणे कठीणच! सध्याच्या "सोशल मिडिया"च्या जमान्यात तर वपुंनी लिहिलेल्या त्यांच्या बऱ्याच पुस्तकांतील वाक्यांची खूपच "चलती" आहे. "वपुं" सारख्या अगदी बोटांवर मोजता येण्यासारख्या लेखकांचं वैशिष्ट्य म्हणा किंवा सर्वांत मोठं यश म्हणा, ते प्रत्येक पिढीतील वाचकांना आपलेसे वाटतात. त्यामुळेच ६०-७० च्या दशकात लिहिल्या गेलेल्या त्यांच्या बऱ्याच पुस्तकांची जादू आजही कायम आहे. वपु म्हटलं की चटकन डोक्यात विचार येणारी पुस्तके "पार्टनर" आणि "वपुर्झा". परंतु याखेरीज ४० वर्षांमध्ये त्यांनी ६० हून अधिक पुस्तके लिहिली. आपल्या लिखाणातून जगण्याचं तत्त्वज्ञान सोप्या पण तितक्याच रंजक पद्धतीने लोकांना सांगणारे वपु पेशाने आर्किटेक्ट असल्याने त्यांना शब्दांचे महाल बांधणारा लेखक म्हटले तरी चुकीचे ठरणार नाही. वपुंच्या पुस्तकांचे आणखीन एक वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांचे लिखाण हे आपल्या दैनंदिन जीवनात घडणाऱ्या घटनांशी साधर्म्य दाखवणारे असते त्यामुळे वाचक त्यामध्ये हरवून जातो. "मी माणूस शोधतोय" हे माझ्या वाचनात आलेलं वपुंच्या दर्जेदार पुस्तकांमधील आणखी एक पुस्तक. वपुंच्याच भाषेत सांगायचं झालं तर - "मी माणूस शोधतोय", माणूस नावाचा प्राणी अनेकदा भेटला. कधी खऱ्या स्वरूपात, कधी खोट्या तर कधी संपूर्ण स्वरूपात; पुष्कळदा तो निसटलाही. या माणसानं मला कधी हसवलं, कधी रडवलं, कधी भुलवलं, कधी हरवलं, कधी फुलवलं, कधी थकवलं, कधी बैचेन केलं, तर कधी अंतर्मुख! तरीही माझा शोध चालूच आहे आणि चालूच राहणार; माझा 'पेशन्स' दांडगा आहे. याचं श्रेयही पुन्हा माणसांनाच! वाट पाहत राहण्याची माझी ताकद माणसांनीच वाढवली. वपुंचा हा निरंतर शोधाचा प्रवास पूर्ण झालेला नसला तरी त्यांनी निष्कर्ष मात्र काढला आहे आणि तो म्हणजे - "जगात चांगल्या माणसांची संख्या जास्त आहे"... "मी माणूस शोधतोय" हा कथासंग्रह आहे वपुंना भेटलेल्या अशाच चांगल्या माणसांचा! प्रत्येक कथेला साजेसं असं शीर्षक आणि अगदी सहज - सुंदर मांडणीतून त्यांना भेटलेल्या माणसांच्या कथा आणि व्यथा खास वपु स्टाईलने "मी माणूस शोधतोय" मधे वपुंनी उतरवल्या आहेत.

"मी माणूस शोधतोय" या कथा संग्रहातील प्रत्येक कथेत वपुंना भेटलेल्या अशा लोकांच्या कथा आहेत ज्यांचं आयुष्य कोणत्या ना कोणत्या छंदाने किंवा वेडाने व्यापून गेलं आहे आणि आपला छंद किंवा वेड जोपासण्यासाठी चालू असणाऱ्या त्यांच्या विविध गोष्टींनी या सर्व कथा सजलेल्या आहेत. चांगल्या माणसांच्या शोधात असणाऱ्या वपुंची पहिली कथा "मी माणूस शोधतोय" ही फिरते कौतुक सप्तर्षी या अवलिया भोवती. वेगवेगळ्या क्षेत्रातील यशस्वी लोकांना तब्बल २ तपे कौतुकास्पर पत्रे लिहिणारा, नकळत त्यांच्यासोबत फोटो काढून घेणारा आणि तेही आपली कोणतीही ओळख त्या लोकांपर्यंत न पोहचवणारा असा हा कौतुक सप्तर्षी! पत्तादेखील माहीत नसताना वपुंची कौतुक सप्तर्षींसोबत होणारी भेट, प्रत्यक्ष लोकांपर्यंत न पोहचता देखील त्यांनी अनेकांची जिंकलेली मने, त्यातून त्यांना प्राप्त झालेली नोकरी, त्यांचा जीवन प्रवास, हळूहळू त्यांच्या छंदाचा वाढत जाणारा परीघ, हे सर्व होत असतानाही त्यांनी आपल्या अंगी जोपासलेला विनम्र भाव आणि शेवटी या अवलियाचे अपघाताने दुर्दैवी निघून जाणे हे वपुंनी अगदी सहज साध्या शब्दांत मांडले आहे. अनेक माणसं जन्माला येतात, जगतात आणि निघून जातात पण कौतुक सप्तर्षी यांच्यासारखी छंद वेडी माणसं मरून सुद्धा त्या छंदाने कायम जिवंत राहतात आणि हेच माणसाच्या जगण्यातील मोठेपण आहे हे सांगणारी ही पहिली कथा "मी माणूस शोधतोय". या कथासंग्रहातील आणखी एक मनाचा ठाव घेणारी कथा "नालायक". शाळेतील खोडकर मुलांना सतत "नालायक" म्हणून ओरडणारे शिक्षक आणि त्यांच्या या अशा ओरडण्यातून मुलांच्या मनावर होणारा परिणाम, आपण कोणतीच गोष्ट करण्यासाठी लायक नाही असा त्यांच्या मनात निर्माण होणारा न्यूनगंड यामुळे वाहवत जाणारी काही मुले तर याच ओरडण्यातून काही मुलांच्या मनावर होणारा सकारात्मक परिणाम या दोन्हींच्यामधे वाचकाला गुंतवून ठेवणारी ही कथा. या कथासंग्रहातील इतर कथा हप्ता, अंतर, हुतात्मा, रमी, मुहूर्त, टाहो, टेरीलिन, शोध, ऋतू बसंती रुठ गयी समाजातील चांगुलपणाचा शोध घेण्याचा प्रयत्न करतात. समाजामध्ये जगत असताना आपल्याला अनेक माणसं भेटत असतात, आपल्या वेगवेगळ्या गुणवैशिष्टांनी ते आपलं व्यक्तित्व सिद्ध करतात आणि अशा चांगुलपणा असणाऱ्या माणसांची संख्या समाजामध्ये जास्त आहे हाच निष्कर्ष वपुंनी या कथासंग्रहातून काढलेला आहे तोही खास वपुंच्या शैलीतून!

वपुंच्या दर्जेदार लिखाणासाठी आवर्जून वाचावा असा कथासंग्रह.

संदीप प्रकाश जाधव