"युद्धखोर अमेरिका"

 

लेखक : अतुल कहाते

प्रकाशक : रोहन प्रकाशन

पृष्ठे- ३३३, मूूल्य- ३४० रुपये                                                                           

 

अतुल कहाते यांच्या "अणुबॉम्ब" आणि "पॅलेस्टाईन - इस्रायल : एका अस्तित्वाचा संघर्ष" या दोन पुस्तकांनंतर त्यांचं आणखी एक दर्जेदार पुस्तक "युद्धखोर अमेरिका" आज वाचून काढलं. अतुल कहातेंच्या या तीनही पुस्तकांचं वैशिष्ट्य म्हणजे खोलात जाऊन त्यांनी या अतिशय किचकट विषयांवर केलेलं संशोधन आणि तितक्याच ओघवत्या भाषेत, वाचकाला सहजपणे समजेल अशा पद्धतीने पुस्तकात केलेली मांडणी! एक अतिशय प्रगत देश, जागतिक महासत्ता आणि लोकशाहीचा सर्वांत मोठा पुरस्कर्ता असा टेंभा मिरवणाऱ्या अमेरिकेचा खरा चेहरा "युद्धखोर अमेरिका" मधून आपल्या समोर येतो. अतुल कहातेंनी त्यांच्या या पुस्तकातील एकूण १६ प्रकरणांमधून अमेरिकेचा उदारमतवादीपणाचा बुरखा फाडून आपल्याला खऱ्या अमेरिकेची नव्याने ओळख करून दिली आहे. लोकशाहीवादी, खुल्या विचारांचा, संपन्न व समृद्ध देश अशी अमेरिकेची आपल्या मनात तयार आणारी प्रतिमा बदलायला अतुल कहातेंचं हे अभ्यासपूर्ण पुस्तक भाग पाडतं. स्वतःची प्रगती करण्यात गैर काहीच नाही पण ही प्रगती जर दुसऱ्याच्या पोटावर पाय देऊ होत असेल तर ती कवडीमोलाची ठरते. अमेरिकेचा हा प्रगतीचा डोलारा कसा लाखो लोकांच्या पोटावर पाय देऊन उभा राहिला आहे हे जाणून घ्यायचं असेल तर अतुल कहातेंचं हे पुस्तक "युद्धखोर अमेरिका" त्याला उत्तम पर्याय ठरू शकेल. आज युद्धखोर देश कोणता असा प्रश्न जर एखाद्याला विचारला तर एका क्षणाचाही उशीर न होता आपल्याला नावे मिळतील ती इराण, इराक, अफगाणिस्तान, उत्तर कोरिया, चीन या देशांची! पण जगातील सर्वांत युद्धखोर देश जर अमेरिका आहे असं कोणी बोललं तर आपला त्यावर चटकन विश्वास बसणं कठीणच, अमेरिकेसारखा देश युद्धखोर कसा असू शकतो? हा एकच प्रश्न आपल्या डोक्यात फेर धरून नाचू लागेल. अतुल कहातेंच्या "युद्धखोर अमेरिका" पुस्तकात आपल्याला या प्रश्नाचं उत्तर मिळू शकेल. स्वतःच्या देशाची साखरेची गरज भागवण्यासाठी उद्ध्वस्त केलेली हवाई बेटे. एका खासगी कंपनीमार्फत गिळंकृत केलेला हाँडुरस देश. आपल्या स्वार्थासाठी दहशतवाद्यांना पुरवलेली शस्त्रास्त्रं आणि बेचिराख केलेला अफगाणिस्तान. तेलाच्या राजकारणात देशोधडीला लावलेला इराण. व्हीएतनाममध्ये केलेला नरसंहार. विनाकारण घुसून सद्दामचा काढलेला काटा आणि त्यामधे उध्वस्त झालेला इराक. अशी अनेक उदाहरणे देता येतील जिथे आपलं वर्चस्व प्रस्थापित करण्यासाठी अमेरिकेने ढवळाढवळ केली. कधी त्यांनी तिथली सरकारं उलथवून लावली तर कधी बंडखोरांना शस्त्रास्त्रसाठा पुरवला तर कधी थेट आक्रमणंच केली. या सर्वांतून अमेरिकेने अशा अनेक देशांत आपलं वर्चस्व नक्कीच प्रस्थापित केलं असेल पण या वर्चस्ववादात अशा प्रत्येक देशातील लाखो निरपराध सामान्य लोकांचा बळी गेला, लाखो कुटुंबे कायमची रस्त्यावर आली, स्वतःच्याच देशात लोकांना निर्वासित आयुष्य जगायला भाग पडलं, प्रगतीच्या वाटेवर असणारे काही देश पुन्हा एकदा काही दशके मागे निघून गेली. अशा एकूण १६ 'अमेरिकापीडित' देशांचा 'केस स्टडी' म्हणजे हे अतुल कहाते यांचं पुस्तक "युद्धखोर अमेरिका"!

या पुस्तकातील पहिले प्रकरण आहे 'हवाई बेटांचं"! बाहेरच्या जगाशी कोणताच संपर्क नसलेल्या या हवाई बेटांचा शोध लागला साधारपणे १७७८ मधे. या बेटांच्या शोधानंतर अमेरिकेने ही बेटे आपल्याच वर्चस्वाखाली ठेऊन या बेटांवरून व्यापार चालू केला. बेटावरील मूळ लोकांच्या भावनांचा कोणताच विचार न करता तेथील जमिनीचा आपल्याला हवा तसा वापर चालू करून, प्रगतीकडे वाटचाल करणाऱ्या आपल्या देशाची भविष्यातील साखरेची गरज ओळखून ही बेटे अक्षरशः उध्वस्त करण्याचं काम अमेरिकेने केलं. त्यानंतर "क्यूबा", "पोर्तो रिको", "फिलिपिन्स", "निकारागुआ", "हाँडुरस" अशा एकामागून एक देशांत अमेरिकेने ढवळाढवळ करून तेथील लोकांचं आयुष्य उध्वस्त करून टाकलं. त्यासाठी अमेरिकेकडून खेळले गेलेले राजकारणाचे वेगवेगळे डावपेच पुस्तकात वाचत असताना अमेरिकेबद्दल चीड निर्माण करतात. प्रत्येक ठिकाणी होणाऱ्या अमेरिकेच्या अशा हस्तक्षेपापूर्वीची पार्श्वभूमी अतुल कहातेंनी अतिशय विस्तारत सांगितली आहे ज्यामुळे वाचकाला एका वेगळ्याच आंतरराष्ट्रीय राजकारणाची सफर घडून येते. नव्वदच्या दशकात अमेरिकेची जागतिक पातळीवरील इतर देशांतील ढवळाढवळ मोठ्या प्रमाणात आणि उघडपणे सर्वांना जाणवायला लागली. त्याचं मुख्य कारण संपूर्ण जगाला आवश्यक असणारं खनिज तेल ज्या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहे अशा आखाती देशांत तेलाभोवती चालू झालेलं राजकारण! शिवाय अमेरिकेला आव्हान देऊ शकेल अशा सोव्हिएत युनियनचे देखील केव्हाच तुकडे पडले होते! याच तेलाच्या राजकारणादरम्यान इस्लामी दहशतवादाच्या कथा लोकांच्या मनावर अतिशय नियोजनबद्धपणे बिंबवल्या गेल्या. दहशतवादाला आपला विरोध आहे, आपण लोकशाहीचे समर्थक आहोत असं म्हणणारी अमेरिकाच खरे तर या दहशतवादाला पडद्याआडून कसं खतपाणी घालत आलेय हे इथून पुढच्या प्रकरणांतून आपल्या लक्षात येते. पडद्याआडून दहशतवादी वृत्तीला पोसताना या आखाती देशांचं झालेलं खच्चीकरण आपल्या मनाला पीळ पाडतं. इराणमध्ये महमंद रझा शाहची सत्ता जाऊन आयातुल्ला खेमनीसारख्या कट्टरवादी माणसाची सत्ता आणण्यात अमेरिकेचाच हातभार होता हे इराणचे प्रकरण वाचत असताना समजते. शिवाय अमेरिकेच्या दुटप्पीपणाचे एक उदाहरणसुद्धा याच प्रकरणात वाचायला मिळेल. ते म्हणजे आपण कट्टरवादाच्या विरोधात आहोत हे जगाला दाखवून देण्यासाठी कोणत्याही देशाने इराणला शस्त्रास्त्रे विकू नये असं म्हणणारी अमेरिकाच इस्त्रायलच्या मदतीने इराणला शस्त्रास्त्रे विकत होती. दुसरे अशाच प्रकारचे उदाहरण म्हणजे इराण-इराक यांच्या युद्धाचं देता येईल. तेलाच्या राजकारणात चालू झालेल्या इराण-इराकच्या युद्धात अमेरिका एका बाजूला इराणला मदत करत राहिली आणि त्याच वेळी इराक या युद्धात हरणार नाही याचीही काळजी घेत राहिली. यादरम्यान अमेरिकेला आव्हान देणाऱ्या सद्दाम हुसेनचा खात्मा करण्यासाठी इराककडे अस्तित्वातच नसणाऱ्या आण्विक अस्त्रांचं कारण पुढे करून जगासाठी इराक धोकादायक आहे असं सांगत अमेरिकेने इराकला बेचिराख करून टाकलं ज्यातून इराक आजही उभा राहू शकला नाही. पुढे इतर मुस्लिम देशांसोबातच रशियावर आपलं वर्चस्व राखण्यासाठी अमेरिकेने जे राजकारण खेळले त्यातून अफगाणिस्तानात ओसामा बिन लादेनच्या अल-कायदाचा जन्म झाला. ज्याला पोसणं नंतर अमेरिकेच्याच कसं अंगाशी आलं हे ९/११ ला संपूर्ण जगाने पाहिलं. आपणच पोसलेला दहशतवाद जेव्हा स्वतःवरच उलटला तेव्हा अमेरिकेला थोडीफार जाग आली खरी पण आज हाच दहशतवाद संपूर्ण जगाची डोकेदुखी ठरतोय हे वास्तव आहे. अल-कायदाला संपवण्यासाठी अफगाणिस्तानात अमेरिकेने छेडलेल्या युद्धाने त्या देशाला इराकप्रमाणेच पुरतं उध्वस्त करून टाकलं. युद्धानंतर अमेरिकेने तिथून काढता पाय घेतल्यानंतर अफगाणिस्तानात सामान्य लोकांचं झालेलं हाल संपूर्ण जगाने टेलिव्हिजनवर पाहिले. परंतु प्रत्येक ठिकाणी जसे अपवाद असतात त्याप्रमाणे अमेरिकेच्या या अन्यायकारक आणि अमानवी कारवायांच्या इतिहासालादेखील एक अपवाद आहे. १६ विविध देशांत अमेरिकेने चालवलेल्या वर्चस्ववादी आणि दुटप्पी राजकारणात बहुतांशी देशांनी अमेरिकेपुढे गुडघे टेकले असले तरी क्युबाचा फिडेल कॅस्ट्रो अमेरिकेला पुरून उरला. क्युबा गिळंकृत करण्याचे अमेरिकेचे सर्व प्रयत्न कॅस्ट्रोने रशियाच्या मदतीने हाणून पाडले. अमेरिकेच्या वर्चस्ववादात भरडणाऱ्या आणि त्याला विरोध करण्याची इच्छा असणाऱ्या देशांसाठी क्युबाचा हा लढा प्रेरणादायी आहे. अतुल कहातेंनी ज्याप्रमाणे क्युबाचा हा लढा आपल्यासमोर आणला आहे तो वाचत असताना आपल्याला क्युबासारख्या या छोट्याशा देशाचा अभिमान वाटल्यावाचून राहत नाही.

अख्या जगात लोकशाही आणि शांतता प्रस्थापित करायचा मक्ता फक्त आपणच घेतला आहे अशा अविर्भावात वावरणाऱ्या अमेरिकेचं पडद्यामागचं राजकारण नेमकं याच्या विरोधी आहे. अमेरिकेच्या तोंडावरील हा बुरखा अतुल कहाते यांनी त्यांच्या या पुस्तकाच्या माध्यमातून फाडला आहे आणि नाण्याची दुसरी बाजू, जी अमेरिकेला जगातील सर्वांत युद्धखोर देश सिद्ध करते ती आपल्या पुढे आणली आहे.

आवर्जून वाचण्यासारखं अतुल कहातेंचं एक दर्जेदार पुस्तक "युद्धखोर अमेरिका"!

संदीप प्रकाश जाधव